آب بزرگ‌ترین جزء تشکیل‌دهنده بدن انسان است و برای حفظ هومئوستاز سلولی و ادامه حیات ضروری محسوب می‌شود. مطابق گزارش مرکز مطالعات تغذیه‌ای مؤسسه پزشکی (IOM)، آب «محلول واکنش‌های بیوشیمیایی بدن است، مواد مغذی را به بافت‌ها منتقل می‌کند و دفع مواد زائد را از طریق خون و کلیه‌ها تسهیل می‌نماید». به عبارت دیگر، آب نه تنها محیط مناسبی برای واکنش‌های سلولی فراهم می‌آورد، بلکه وظیفه حمل مواد مغذی به سلول‌ها و حذف ترکیبات سمی و زائد را بر عهده دارد. کمبود آب (کم‌آبی) در بدن می‌تواند موجب کاهش عملکرد طبیعی ارگان‌ها شود و حتی کم‌آبی خفیف نیز انرژی بدن را کاهش داده و احساس خستگی ایجاد کند.
از سوی دیگر، بیماری‌ها و شرایط فیزیکی می‌توانند ذخایر آبی بدن را خالی کنند. یک بررسی علمی نشان داده است که در بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی و آنفلوآنزا، علائمی مانند تب، تعریق شدید، تهوع یا اسهال می‌توانند منجر به افزایش دفع آب و الکترولیت از بدن شوند؛ این کمبود مایعات حتی در سطح سلولی و مولکولی عملکرد ایمنی را مختل می‌کند. به همین دلیل، تأمین به‌موقع آب در دوران بیماری برای حفظ توان مبارزه سیستم ایمنی اهمیت دارد.
نقش آب در عملکرد سیستم ایمنی
آب نقش مهمی در انتقال سلول‌های ایمنی و مواد مغذی به سراسر بدن دارد. برای مثال مایع لنفاوی (لنف)، که حدود ۹۶٪ آن را آب تشکیل می‌دهد، حاوی سلول‌های سفید تخصص‌یافته (لنفوسیت‌ها) است که در مبارزه با عفونت‌ها نقش دارند. لنف مازاد مایع بافتی را جمع‌آوری کرده و گلبول‌های سفید را در بدن جابه‌جا می‌کند؛ همچنین در حین جریان خود مواد زائد، سموم و عوامل بیماری‌زا (باکتری‌ها و ویروس‌ها) را دفع می‌نماید. به عبارت دیگر، سیستم لنفاوی به عنوان بخشی از سیستم ایمنی بدن عمل می‌کند و آب کافی در آن موجب تقویت کارکرد این دفاع طبیعی می‌شود.
آب برای سلامت غشاهای مخاطی (نظیر مخاط بینی، گلو و دستگاه گوارش) نیز ضروری است. این غشاهای مرطوب به‌عنوان یک سد دفاعی در برابر ورود میکروب‌ها به بدن عمل می‌کنند. اگر بدن آب کافی نداشته باشد، خشک شدن مخاط‌ها می‌تواند کارایی این سدهای دفاعی را کاهش دهد و احتمال ابتلا به عفونت‌های تنفسی و دستگاه گوارش را افزایش دهد.
علاوه بر این، آب در پاکسازی سموم از بدن نقشی کلیدی دارد. کلیه‌ها برای فیلتر کردن مواد زائد از خون و تولید ادرار به آب نیاز دارند. نبود آب کافی می‌تواند باعث افزایش فشار بر کلیه‌ها و کاهش توانایی آنها در دفع سموم گردد. مطابق انجمن کلیه آمریکا، «آب به کلیه‌ها کمک می‌کند تا مواد زائد را از بدن خارج کنند و همچنین از تشکیل سنگ‌های کلیه جلوگیری می‌کند». در نتیجه تأمین آب کافی، علاوه بر کمک به عملکرد ایمنی، احتمال آسیب به کلیه‌ها کاهش یافته و درمان بیماری‌های عفونی مجاری ادراری نیز اثربخش‌تر خواهد بود.
رژیم غذایی و سایر عوامل تغذیه‌ای
در کنار آب، تغذیه مناسب نقش اساسی در تقویت سیستم ایمنی دارد. متخصصان تغذیه معتقدند داشتن یک رژیم غذایی متعادل و سالم – شامل میوه‌ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی و نوشیدن مقدار کافی آب – بدن را برای مقابله با عوامل بیماری‌زا آماده می‌کند. به عنوان مثال، برخی مواد غذایی برای تقویت سیستم ایمنی عبارتند از :
- انواع توت‌ها: غنی از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان
- ماهی‌های پرچرب: حاوی اسیدهای چرب امگا-۳
- سبزیجات برگ‌سبز : ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان
- مغزها و دانه‌ها: منبع ویتامین‌ها و مواد معدنی
تحقیقات نشان داده است که یک الگوی غذایی متنوع سرشار از این ترکیبات مغذی می‌تواند عملکرد سلول‌های ایمنی و تولید آنتی‌بادی‌ها را بهبود بخشد. علاوه بر این، حفظ خواب کافی، ورزش منظم و مدیریت استرس نیز به تقویت ایمنی کمک می‌کند.
هشت لیوان آب در روز اجباری است؟!
یکی از پرسش‌های رایج این است:« آیا همه باید هشت لیوان آب در روز بنوشند؟» طبق توصیه مایو کلینیک، این عدد بیشتر جنبه‌ی یک هدف یادآوری دارد تا یک قانون ثابت. در واقع، نیاز آبی هر فرد به عوامل مختلفی مانند سن، وضعیت جسمانی، فعالیت روزانه و شرایط محیطی بستگی دارد. پژوهش‌ها نشان داده است که اکثر افراد سالم فقط با نوشیدن به میزان نیاز (هنگام احساس تشنگی) هیدراته می‌مانند و برخی حتی به کمتر از هشت لیوان آب روزانه نیاز دارند. با این حال در مواردی مانند ورزش شدید، آب و هوای گرم، تب یا اسهال، نیاز به مایعات افزایش می‌یابد و باید با نوشیدن آب یا محلول‌های الکترولیتی بیشتر این کمبود جبران شود.
نتیجه‌گیری
در مجموع، نوشیدن آب کافی یکی از عوامل کلیدی در حمایت از سیستم ایمنی بدن است. آب با حفظ تعادل مایعات بدن، بهبود گردش گلبول‌های سفید، تقویت سدهای مخاطی و کمک به دفع سموم، نقش مهمی در دفاع طبیعی بدن ایفا می‌کند. برای حداکثر بهره‌وری از این مزایا، آب را در قالب یک سبک زندگی سالم به کار بگیرید؛ یعنی همراه با مصرف رژیم غذایی متعادل و سالم و سایر عوامل مفید (خواب کافی، ورزش مناسب و کنترل استرس)، سیستم ایمنی خود را تقویت کنید. منابع معتبر علمی تاکید می‌کنند رعایت این نکات باعث افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها خواهد شد.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟