در میانه هیاهوی اخبار و اضطراب‌های اجتماعی، ذهن ما والدین بیش از هر چیز درگیر یک سوال است: چگونه از فرزندانمان در برابر این طوفان محافظت کنیم؟ تاثیر جنگ بر کودکان بسیار عمیق‌تر از چیزی است که تصور می‌کنیم و وظیفه ما، ساختن یک پناهگاه امن در این شرایط دشوار است. این مقاله یک راهنمای جامع از بایدها و نبایدهای رفتار با کودک در زمان جنگ است تا به شما کمک کند از سلامت روان کودکان در بحران، از خردسال گرفته تا نوجوان، به بهترین شکل ممکن محافظت کنید. فراموش نکنید که ترس از جنگ در کودکان و نوجوانان امری عادی است و مدیریت ترس کودکان از جنگ به معنای سرکوب احساس ترس نیست.
چرا رفتار ما اینقدر مهم است؟ درک واکنش کودکان در سنین مختلف به جنگ
قبل از هر اقدامی، باید بدانیم که هر کودک بسته به سن خود، بحران را به شکل متفاوتی درک و پردازش می‌کند. شناخت واکنش کودکان در سنین مختلف به جنگ گامی مهم برای مدیریت اضطراب در زمان جنگ است:
- خردسالان (۲ تا ۶ سال): آن‌ها مفهوم جنگ را نمی‌فهمند اما اضطراب شما را کاملاً حس می‌کنند. این حس ناامنی خود را به شکل بهانه‌گیری، ترس از جدایی، کابوس‌های شبانه و بازگشت به رفتارهای سنین پایین‌تر (مثل شب ادراری) نشان می‌دهد.
- کودکان دبستانی (۷ تا ۱۲ سال): آن‌ها اطلاعات بیشتری از محیط می‌گیرند و ممکن است دچار ترس‌های مشخصی شوند؛ ترس از دست دادن شما، ترس از آسیب دیدن یا نگرانی در مورد مرگ. آن‌ها سوالات مستقیم‌تری می‌پرسند.
- نوجوانان (۱۳ سال به بالا): نوجوانان درک کاملی از وقایع دارند و از طریق شبکه‌های اجتماعی در معرض حجم بالایی از محتوای اغلب خشونت‌آمیز قرار دارند. احساس خشم، ناامیدی شدید، یا حتی بی‌تفاوتی ظاهری، از واکنش‌های رایج در این سن است.
نبایدهای کلیدی: از این ۵ اشتباه ویرانگر پرهیز کنید
گاهی انجام ندادن برخی کارها، مهم‌ترین قدم برای مراقبت است.
- روشن گذاشتن تلویزیون روی کانال‌های خبری: این بزرگترین اشتباه است. تاثیر اخبار جنگ بر روان کودکان مستقیم و مخرب است. تصاویر و صداهای دلخراش، حس امنیت بنیادین را در کودک از بین می‌برد.
- نادیده گرفتن یا مسخره کردن ترس‌هایشان: جملاتی مثل «ترس نداره!» یا «این حرفا چیه می‌زنی؟» به کودک القا می‌کند که احساساتش اشتباه و بی‌ارزش هستند. این کار ترس کودکان از جنگ و اخبار را سرکوب کرده و آن را به اضطرابی عمیق تبدیل می‌کند.
- نشان دادن وحشت‌زدگی و ناامیدی مطلق: به یاد داشته باشید، شما لنگر آرامش فرزندتان هستید. مدیریت استرس والدین در شرایط سخت، پیش‌نیاز آرامش کودک است. لازم نیست وانمود کنید هیچ احساسی ندارید، اما نشان دادن وحشت کنترل‌نشده، کودک را غرق در احساسات منفی می‌کند.
- دروغ گفتن یا دادن وعده‌های غیرواقعی: نگویید «هیچ اتفاقی نیفتاده» در حالی که همه چیز خلاف آن را نشان می‌دهد. صداقت (متناسب با سن) اعتماد می‌سازد و دروغ، آن را نابود می‌کند.
- استفاده از زبان نفرت و انسانیت‌زدایی: در مورد هیچ گروهی با کلمات تحقیرآمیز و کلیشه‌ای صحبت نکنید. این کار بذر کینه را در ذهن کودک می‌کارد.
بایدهای اساسی: چگونه سپر دفاعی کودک خود باشیم؟
حالا به اقدامات عملی و سازنده‌ای می‌پردازیم که می‌توانید انجام دهید:
- یک پناهگاه امن بسازید: مهم‌ترین وظیفه شما، ایجاد محیط امن برای کودک در خانه است. خانه باید جایی باشد که در آن از هیاهوی اخبار دور باشد و بتواند آزادانه بازی کند و حرف بزند.
- روتین‌ها را حفظ کنید: حفظ برنامه روزانه کودک در بحران، یک لنگر ثبات در دریای آشوب است. زمان خواب، غذا و بازی را تا حد امکان ثابت نگه دارید. این نظم قابل پیش‌بینی، به کودک حس کنترل می‌دهد.
- بازی را جدی بگیرید: فراموش نکنید اهمیت بازی در کاهش اضطراب کودکان حیاتی است. بازی زبان کودکان برای پردازش احساساتی است که نمی‌توانند به کلام بیاورند. خمیربازی، نقاشی و بازی‌های نمایشی ابزارهای درمانی قدرتمندی هستند. از فواید بازی‌های گروهی برای کودکان نیز نمی‌توان غافل شد. جمع کردن تعدادی کودک در یک محیط امن و اجازه بازی به آن‌ها، باعث بازگشت کودکان به دنیای کودکی و رهایی از استرس خواهد شد.
- از موسیقی استفاده کنید: کمک گرفتن از موسیقی برای سلامت روان یک روش شاید ساده، اما بسیار کاربردی است. موسیقی‌های آرام‌بخش تاثیری شگرف بر کاهش استرس و اضطراب در زمان‌های پرتنشی مانند جنگ دارند.
- روی کمک‌کنندگان تمرکز کنید: به جای تمرکز بر تصاویر جنگی، داستان پزشکان، پرستاران، آتش‌نشانان و مردمی که به یکدیگر کمک می‌کنند را برایشان تعریف کنید. این کار به آن‌ها نشان می‌دهد که در کنار بدی، خوبی و امید هم وجود دارد.
توصیه های یونیسف برای گفتگو با کودکان درباره جنگ
یادگیری نحوه صحبت با کودک در مورد جنگ یک هنر است. سازمان یونیسف (UNICEF) به عنوان بزرگترین مرجع حمایت از کودکان، راهکارهای مشخصی را پیشنهاد می‌کند که در ادامه آمده است:
- ابتدا بپرسید و بشنوید: از کودک بپرسید «در این مورد چی شنیدی؟» و «چه احساسی داری؟». این کار به شما کمک می‌کند تا اطلاعات غلط و ترس‌های اصلی او را بشناسید و اقدامات مناسبی برای حفظ سلامت روان کودکان در بحران انجام دهید.
- صادق باشید و ساده توضیح دهید: با زبانی ساده و متناسب با سن او، حقیقت را بگویید. لازم نیست وارد جزئیات تکان‌دهنده شوید.
- احساساتشان را تأیید کنید: به او بگویید که داشتن احساس ترس، عصبانیت یا ناراحتی کاملاً طبیعی است. به او اجازه دهید احساساتش را بدون قضاوت شدن، ابراز کند.
- به او اطمینان خاطر بدهید که در امان است: به او یادآوری کنید که وظیفه شما به عنوان والدین، مراقبت از اوست و تمام تلاشتان را برای امن نگه داشتنش انجام می‌دهید.
- مراقب استرس خودتان باشید: کودکان اضطراب شما را حس می‌کنند. قبل از گفتگو با آن‌ها، چند نفس عمیق بکشید و سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید.
- روی داستان‌های مثبت و کمک‌کنندگان تمرکز کنید: همانطور که پیش‌تر گفته شد، صحبت از کسانی که در حال کمک کردن هستند، حس امید را تقویت می‌کند.
- گفتگو را با یک نکته مثبت تمام کنید: مکالمه را با ناامیدی تمام نکنید. می‌توانید با یکدیگر برای صلح دعا کنید، یک نقاشی بکشید یا یکدیگر را در آغوش بگیرید.
- به آن‌ها قدرت اقدام بدهید: مشارکت در کارهای مثبت، هرچند کوچک (مثل کمک در خانه، نوشتن یک نامه برای یک دوست یا کمک به یک خیریه)، حس درماندگی را به توانمندی تبدیل می‌کند.
راهنمای ویژه برای والدین نوجوانان
رفتار با نوجوان در شرایط بحرانی نیازمند رویکردی متفاوت است:
- به آن‌ها به چشم یک بزرگسال نگاه کنید: با آن‌ها منطقی و با ارائه حقایق صحبت کنید. نظراتشان را بشنوید، حتی اگر با شما مخالف باشند.
- در مورد اخبار جعلی با آن‌ها گفتگو کنید: به آن‌ها کمک کنید تا منابع معتبر را از منابع نامعتبر تشخیص دهند و تفکر انتقادی را در مورد محتوایی که در شبکه‌های اجتماعی می‌بینند، تمرین کنند.
- احساسات پیچیده آن‌ها را بپذیرید: نوجوانان ممکن است دچار خشم، پوچی یا بدبینی شوند. این احساسات را بپذیرید و فضایی برای گفتگو در مورد آن‌ها فراهم کنید.
سخن پایانی: شما، لنگر آرامش فرزندتان هستید
هیچ کتاب راهنمایی برای والد بودن در زمان جنگ وجود ندارد. همه ما در حال یادگیری هستیم. اما به یاد داشته باشید، حضور آرام، حمایتگر و باثبات شما، قدرتمندترین سپر در برابر آسیب‌های روانی است. با عشق، آگاهی و صبوری، می‌توانیم به فرزندانمان کمک کنیم تا از این دوران سخت، به عنوان انسان‌هایی تاب‌آورتر و همدل‌تر عبور کنند.
نظر شما در مورد این مطلب چیه؟